Zarys programu warsztatów retencji rolniczej w Barzkowicach
Termin: 28.11.2025
Miejsce: sala konferencyjna ZODR Barzkowice
10:00 Michał Durka, Dyrektor RZGW Szczecin. Powitanie gości i wprowadzenie: „Jak zatrzymać wodę w warunkach suszy hydrologicznej? Projekty naturalnej retencji realizowane przez Wody Polskie”.
10:45 Artur Furdyna, prezes Towarzystwa Przyjaciół Rzek Iny i Gowienicy: „Znaczenie renaturyzacji rzek w kontekście rosnących niedoborów wody w glebie”.
11:30 Przerwa kawowa.
11:50 Dr inż. Grzegorz Jarnuszewski, Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa ZUT, Pracownia Łąkarstwa i Melioracji: „Jak spowolnić odpływ wody w krajobrazie? Dostępne metody, praktyczne działania”.
12:30 Mgr. Inż. Maciej Humiszewski, IMGW- PIB. Pełnomocnik Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego ds. Gospodarki Wodnej: „Klimatyczna nowa rzeczywistość- co nas czeka na podstawie danych i modeli meteorologicznych”.
13:15 Alfred Smolczyński, właściciel gospodarstwa rolnego w Rozwarowie (gm. Kamień Pomorski: „Rolnicza retencja w codziennej praktyce. Sposoby na utrzymanie wody”.
15:00. Podsumowanie warsztatów. Obiad.
Bloki tematyczne:
Klimat się zmienia, rośnie problem z wodą
Choć roczna suma opadów w naszym kraju pozostaje względnie stała (ok. 600 mm), zmienia się ich charakter. Coraz częściej mamy do czynienia z gwałtownymi, nawalnymi deszczami, po których następują długie okresy bezopadowe, szczególnie w kluczowym dla rolnictwa okresie wegetacyjnym. Taka sytuacja prowadzi do szybkiego odpływu wody do rzek, zamiast jej wsiąkania w glebę.
Dane historyczne i współczesne obserwacje nie pozostawiają złudzeń. Częstotliwość występowania susz w Polsce znacząco wzrosła. W latach 1951-1981 suszę odnotowywano średnio raz na pięć lat. W okresie 1982-2011 było to już raz na dwa lata, a po 2013 roku susza stała się zjawiskiem niemal corocznym. Przełomowy dla wielu rolników okazał się rok 2018, kiedy w niektórych regionach suma opadów nie przekroczyła 400 mm, co drastycznie ograniczyło produkcję rolną.
Susza to złożony problem, który dotyka wielu sfer naszego życia:
- Rolnictwo: Niedobór wody w glebie (susza rolnicza) prowadzi do spadku plonów, strat finansowych i wzrostu cen żywności.
- Woda pitna: Obniżenie poziomu wód podziemnych (susza hydrogeologiczna) zagraża wydajności ujęć komunalnych, co może prowadzić do restrykcji w dostawach wody.
- Energetyka: Niskie stany wód w rzekach (susza hydrologiczna) ograniczają produkcję energii w elektrowniach wodnych i utrudniają chłodzenie bloków energetycznych.
- Ekosystemy: Wysychające rzeki, jeziora i mokradła prowadzą do degradacji siedlisk, wymierania organizmów wodnych i spadku bioróżnorodności.
Co możemy zrobić?
1. Dbałość o glebę poprzez:
- Zwiększanie zawartości materii organicznej (próchnicy): Stosuj nawozy naturalne, takie jak obornik, przyoruj słomę oraz uprawiaj międzyplony i poplony. Każdy dodatkowy procent materii organicznej w glebie to możliwość zmagazynowania nawet 200 m³ wody na hektarze.
- Ograniczenie orki (uprawa bezorkowa): Pozostawienie resztek pożniwnych na powierzchni pola (mulczowanie) chroni glebę przed parowaniem, erozją i poprawia jej strukturę.
- Stosowanie płodozmianu: Odejście od monokultur, które wyjaławiają glebę i zwiększają pobór wody. Zróżnicowane uprawy wspierające bioróżnorodność i zdrowie gleby.
2. Działania spowalniające odpływ wody w krajobrazie:
- Odtwarzanie zadrzewień śródpolnych i stref buforowych: Drzewa i krzewy hamują wiatr, ograniczając parowanie, zwiększają wilgotność powietrza i zatrzymują wodę w glebie.
- Modernizacja systemów melioracyjnych: Wymagana współpraca ze spółkami wodnymi i sąsiadami, aby urządzenia melioracyjne pełniły funkcję nawadniająco-odwadniającą. Budowa i remont zastawek pozwala zatrzymać wodę w rowach na okresy suszy.
- Odtwarzanie małej retencji: poprzez utrzymanie i tworzenie nowych oczek wodnych, niewielkich stawów i mokradeł, które magazynują wodę i poprawiają lokalny mikroklimat.
3. Mądre gospodarowanie wodą i uprawami poprzez:
- Wybór odmian odpornych na suszę: roślin o mniejszych potrzebach wodnych, np. proso, sorgo, kukurydzę, soję czy słonecznik.
- Stosowanie precyzyjnego nawadniania: Systemy nawadniania kropelkowego dostarczają wodę bezpośrednio do korzeni roślin, minimalizując straty wynikające z parowania. Ich efektywność sięga 95%.
- Ponowne wykorzystanie wody: Oczyszczone ścieki mogą stanowić alternatywne źródło wody do nawadniania upraw, podobnie jak deszczówka z dachów budynków gospodarczych.
Działania dla mieszkańców
Każdy z nas może przyczynić się do oszczędzania wody poprzez małe, codzienne zmiany i działania w swoim najbliższym otoczeniu.
- Zbieraj deszczówkę (mikroretencja): Ustaw beczkę pod rynną lub zainwestuj w podziemny zbiornik na deszczówkę. Zebraną wodę możesz wykorzystać do podlewania ogrodu, mycia samochodu czy spłukiwania toalety. Wiele gmin oferuje dofinansowanie takich inwestycji.
- Twórz ogrody deszczowe i łąki kwietne: Zamiast tradycyjnego trawnika, który wymaga regularnego podlewania, załóż łąkę kwietną. Jest ona bardziej odporna na suszę, zatrzymuje wilgoć w glebie i wspiera bioróżnorodność, pomagając owadom zapylającym.
- Oszczędzaj wodę w domu: Używaj wodooszczędnego sprzętu AGD, perlatorów na kranach, bierz krótsze prysznice i zakręcaj wodę podczas mycia zębów.
- Wykorzystuj szarą wodę: Woda po kąpieli czy praniu (bez silnych detergentów) może posłużyć do spłukiwania toalety lub podlewania roślin.
Kampania „Stop suszy!”
Świadomość skali problemu jest kluczowa dla skutecznego przeciwdziałania suszy. W tym celu Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie prowadzi działania edukacyjne, m.in. w ramach projektu „Stop Suszy! Start Retencji!”. Kampania ta ma na celu podniesienie świadomości społecznej na temat przyczyn i skutków suszy oraz promowanie dobrych praktyk w zakresie oszczędzania wody i retencji.
W ramach projektu udostępniane są materiały informacyjne, poradniki i broszury, które w przystępny sposób wyjaśniają, jak każdy z nas – rolnik, mieszkaniec wsi i miasta, uczeń – może przyczynić się do poprawy sytuacji wodnej w kraju. Działania te są częścią szerszej strategii, obejmującej aktualizację Planu przeciwdziałania skutkom suszy (PPSS), który jest kluczowym dokumentem systemowym w walce z tym zjawiskiem.
